Toetsen van traditie

(Deel 1 van ‘Dromen in ontwikkeling’)

‘Toetsen van tradities’ is het eerste deel van de drieluik ‘Dromen in ontwikkeling’. We willen laten zien wat de effecten zijn wanneer we binnen de ruimtelijke opgave bepaalde tradities en vanzelfsprekendheden loslaten en open staan voor alternatieven.

We richten ons in dit deel op een vergelijk met tradities binnen de mainstream woningbouw. Dit aan de hand van het Motiele huis, een nieuw gebouwconcept waar wij sinds maart 2018 mee bezig zijn. Het huis is een herziening van de eengezinswoning. Het honoreert een ruim palet aan programmapunten uit 8 werkvelden.

De basis van het Motiele huis is een casco, 1-laagse starterswoning van 85 m2 BVO. Het grondvlak van deze basis heeft een beukmaat van 7 m1 en een diepte van 13,6 m1. Het is opgebouwd uit twee volumen, een entree-volume en een woon-volume, met ruimte voor een margestrook. Het huis is uitbreidbaar, vrij indeelbaar en bevat slimme oplossingen om bouwdelen als de gevel, de plattegronden of binnenwanden naar eigen inzicht vorm te geven.

Op basis van het plot en de principes van het Motiele huis hebben we een stedenbouwkundig ontwerp gemaakt. De referentie die we daarbij gebruikt hebben is een traditioneel, besloten bouwblok zoals we die vaker in steden aantreffen. Hierdoor zijn we in staat om gemakkelijk een vergelijk te maken met de praktijk. 

Binnen het stedenbouwkundig ontwerp bevinden zich verschillende gebouwtypen (framewerken) en soorten ontmoetingsruimten die het de mens mogelijk maken om er hun ‘thuis’ te vinden. Het bijzondere van het plan is dat zowel de ruimtelijke als functionele programmering buitengewoon divers is, terwijl het onderliggend principe uit maar één gebouwconcept bestaat!

We hebben het bovenstaande vergeleken met de wijze waarop traditioneel, soortgelijke blokken worden ontwikkeld. Hier volgen 10 effecten als een gevolg van het toepassen van Motiele huizen in de mainstream woningbouw: 

1. Meer aandacht voor de lange termijn

We kunnen tussen de 30-40% minder woningen kwijt op een kavel wanneer we de breedte van een traditionele woning (5,1 of 5,4 m1) oprekken naar 7 m1. Vanwege deze 7 m1 kunnen we echter dubbel grondgebruik toepassen en daarmee het aantal wooneenheden vergroten. 10 traditionele eengezinswoningen (beukmaat 5,4 m1) bieden ruimte aan 7,7 BeBo’s (beukmaat 7 m1) hetgeen het equivalent is van ruim 15 wooneenheden.

Het format van een eengezinswoning (2 lagen met kap) levert daarbij doorgaans een gemiddeld BVO van +/- 135 m2 per woning. De basis van het Motiele huis (1 laags/starter) doet maximaal 85 m2. 10 traditionele eengezinswoningen bieden zo een BVO van 1.350 m2 en het Motiele huis 850 m2. De mogelijkheid echter om te groeien (tot +/- 300 m2) toont een potentiaal tot max. 3.000 m2 BVO

De grotere beukmaat en mogelijkheid om te groeien vormen een incentive voor de markt om in de toekomst te investeren, meer betrokken te blijven, meer verantwoording te nemen en zo mogelijk een hoger rendement te realiseren over lange(re) termijn. Het reduceert de ruimte voor diegenen die alleen ontwikkelen om snel geld te verdienen. Het vraagt uiteraard om een herziening van de relatie tussen grondprijs en bouwmassa, als ook de bereidheid om de ‘voorspelbaarheid’ van ons ruimtelijk beeld anders te benaderen.

2. Een betere doorstroming

Bij een traditionele eengezinswoning zijn de volumen, plattegronden, gevels en technische voorzieningen vaak letterlijk ‘in beton gegoten’. De ruimte om te veranderen beperkt zich tot een enkele optie. De eengezinswoning is doorgaans een voor velen dezelfde en vast format. Het Motiele huis daarentegen is een flexibel huis en geeft de ruimte om als eigenaar te ‘bewegen’ in volume, het soort plattegrond, type gevelvulling en daarmee het woningtype:

• Starterswoning of studio
• Appartement (gelijkvloers)
• Groeiwoning (levensloopbestendig)
• Woon-werk-woning
• Drive-in woning
• Groepswoning
• Stadswoning
• Kluswoning
• Woning voor meerdere generaties
• Beneden-Boven woning (BeBo’s)
• Studentenhuisvesting

Het effect van meer adaptief vermogen is een betere doorstroming in de woningmarkt. In plaats van dat we bij een veranderende woonbehoefte genoodzaakt zijn om nieuwe woningtypen te bouwen biedt het Motiele huis de mogelijkheid om te transformeren.

3. Kansen voor verdichten

De mogelijkheid om te groeien en te veranderen of het grondvlak dubbel te gebruiken biedt gemeenten de ruimte om het weefsel van de stad of het dorp te verdichten. Het biedt niet alleen de ruimte om in te spelen op een veranderende woonbehoefte als ook een buffer om groei op te vangen.

4. Meer eigen keuze en expressie

In plaats van alles vooraf in maat, vorm, kwaliteit of plaats vast te leggen, geeft het Motiele huis het individu de ruimte om ‘te bewegen’. Het combineert het gedachtegoed van ‘drager en inbouw’ met nieuwe, slimme producten uit deze tijd. Deze bewegingsruimte is belangrijk! Wanneer wij mensen de verantwoording, maar óók de mogelijkheid geven om zorg te dragen voor de kwaliteit van hun leefomgeving, dat wat hen dicht op de huid zit, vergroten we de ruimte voor hun woongeluk.

Een bijkomend en spannend fenomeen is dat de massa en de uitstraling van onze omgeving het gevolg kan zijn van een ‘evolutie’ waarin zich de vermogens van de bewoners zelf tonen, hun eigenschappen, ambities en fantasieën. Schoonheid of speelsheid hoeft niet langer alleen een door ‘professionals’ bedacht, statisch eindbeeld te zijn of te worden gereguleerd door hen die dit vermogen ontberen. Schoonheid of speelsheid kan voortkomen uit een interactie tussen het karakter van het individu en de identiteit van de gemeenschap.

5. Op weg naar ‘zachte steden’

Veel van onze steden zijn van steen, hebben harde ruimten en een ondoordringbaar grondvlak. Traditioneel is er daarbij een duidelijke scheiding tussen dat wat wij natuur noemen en dat wat wij als gebouw of infrastructuur zien. De natuur wordt daarbij niet zelden gemarginaliseerd tot de ruimte ‘die we nog overhouden’.

Met het Motiele huis willen we deze grens doorbreken en de gebouwde omgeving beschouwen als een deel van de natuur. We voorzien hiervoor het huis van middelen om er zowel op, aan als in plaats te maken voor die natuur. De rede is simpel: het beleven van de natuur heeft een positieve werking op de mens, maakt ons gelukkiger en gezonder!

Tevens onderschrijft het huis de noodzaak van meer ruimte voor flora en fauna en een betere integratie tussen mens en natuur, omdat ‘zachte steden’ koeler zijn, het regenwater beter bufferen en zuiveren, de lucht filteren, geluid reduceren… en nogmaals, mensen gezonder en gelukkiger maakt!

6. Meer verbonden kunnen zijn 

Het meer met elkaar verbonden zijn of je meer verbonden voelen met je omgeving is een van de drie pijlers voor geluk. De bronnen waaruit dromen opborrelen zijn onze behoefte aan vrijheid, duurzaamheid en verbonden zijn. Ten opzichte van de traditie biedt het Motiele huis hier concrete meerwaarden, bijvoorbeeld:

Bij de totstandkoming van het Motiele huis maken we bewoners deelgenoot van het ontwerpproces. Middelen hiervoor zijn gevat in zowel het proces dat ons voor ogen staat, als ‘de bewegingsruimte’ die we bieden in het huis. Het geeft mensen meer eigen keuze, meer invloed op het uiteindelijke resultaat, meer dat gevoel dat dit ‘jouw eigen huis’ wordt.

De mogelijkheid van het Motiele huis om makkelijk te veranderen, om groter, maar ook kleiner of anders te kunnen leven op dezelfde plek, reduceert de noodzaak om te verhuizen. Huizen die hierdoor ‘levensloopbestendig’ zijn zorgen ervoor dat mensen langer met elkaar kunnen leven in dezelfde buurt of wijk. Bewoners kunnen elkaar zo beter leren kennen, meer helpen, ouders of kinderen in huis nemen of houden, dicht in de buurt blijven van vrienden en familie, enzovoort.

Eigenschappen van het Motiele huis kunnen we ook projecteren op de ruimtelijke ordening. Denk bijvoorbeeld aan een grotere differentiatie van de ruimten waarin mensen elkaar ontmoeten. In plaats van alle gemeenschapsruimten samen te voegen tot een enkel voetbalveld kunnen we een rijke transitie bieden van publiek naar privaat terrein:

• Plein of park (verbinding met de stad of buurt)
• Hof (verbinding met het blok)
• Gemeenschappelijke tuin (verbinding met je buren)
• Stadwoning (verbinding met je kavelgenoot)
• Woon-werk-woning (verbinding met je werk)
• BeBo’s (verbinding met je familie)

Het Motiele huis draait om het vergroten van het keuzepalet voor mensen. We willen het aantal soorten ruimten en middelen uitbreiden en daarmee ons weefsel meer aan laten sluiten op het pluriforme karakter van zij die erin moeten wonen. Het bijkomend effect is dat mensen meer of langer met elkaar verbonden kunnen zijn.

7. Een kleinere footprint

Met het Motiele huis willen we een ‘example of good practice’ realiseren. We willen niet alleen een mooi beeld, maar óók een mooi voorbeeld en zo de aandacht vestigen op oplossingen, producten of zienswijzen die een ‘stap-steen’ zijn voor andere initiatieven. De boodschap is om de volledige toekomst te omarmen en dus zorg te dragen voor ons klimaat. Daarom maken we het huis energie neutraal, biobased en circulair met een zo minimaal mogelijke belasting voor het milieu!

8. Betere verhouding prijs & kwaliteit

Massa maatwerkproductie is het proces waarbij goederen, diensten en processen zodanig zijn ontworpen of ingericht waardoor massaproducten aanpasbaar zijn aan specifieke eisen en wensen van de ‘consument’. In tegenstelling tot de traditie van massa standaardisatie of massaproductie, dient massa maatwerkproductie twee belangen tegelijk, namelijk het bieden van voldoende flexibiliteit en technisch vernuft om op maat te produceren, als óók aan te kunnen sluiten op die lagere kosten ten gevolge van massaproductie.

We willen met het Motiele huis het mogelijk maken dat bewoners onderdelen van hun woning naar eigen wens inhoud kunnen geven, zonder dat de prijs ver afwijkt van wat in massa geproduceerd wordt. We willen ‘variabelen’ mixen met een vast massaproduct. Een die zodanig flexibel is dat bewoners gemakkelijk de inhoud ervan (de vulling) naar eigen inzicht kunnen bepalen en veranderen.

De meerwaarde ervan ten opzichte van de traditie is dat mensen, óók zij die beschikken over een kleine beurs, de gelegenheid krijgen om eigen keuzes te maken, desnoods verspreidt over langere tijd. Het biedt ons een weg naar een betere verhouding tussen prijs en kwaliteit.

9. Meer aandacht voor gezonde ruimten

We willen af van ‘verhalen en brochures’ zonder concrete inhoud waar het de kwaliteit van onze leefruimte betreft. Met alle respect, maar met de kennis en de mogelijkheden die we tegenwoordig tot onze beschikking hebben en de collectieve ambitie om in welvaart en welzijn te groeien, is het niet voldoende om mensen de minimale norm te bieden en verder aan hun lot over te laten. Een paar wandcontactdozen in de muur en een aansluiting in het midden van de kamer is niet hetzelfde als een goed verlichtingsplan!

Het is mogelijk om meer aandacht te hebben en zorg te besteden aan de wijze waarop mensen uiteindelijk komen tot gezonde ruimten om in te leven. We kunnen daarbij praktische oplossingen aandragen voor het optimaliseren van:

• Verlichting
• Klimaat(beheersing)
• Luchtkwaliteit
• Akoestiek
• Belevingswaarden (ruimte, natuur, invloed hebben…)

Bij het Motiele huis willen we bewoners hier extra hulp en inzicht bieden. Dit uiteraard in de vorm van de juiste voorzieningen, maar ook gratis tekeningen voor uitbreidingen en aanpassingen, handige tips uit de praktijk en een (digitale) handleiding waarin net als bij een auto het volledig potentiaal van het huis inzichtelijk is gemaakt (incl. updates). Tevens willen we de mogelijkheid onderzoeken voor individuele ‘woon-begeleiding’, met de focus op het optimaliseren van onze belevingswaarden. 

10. Meer geld naar stenen

De huidige mainstream woningbouw is sterk beeld en rendement gedreven. Niet persé de belevingswaarde, de kwaliteit van de ruimte waarin wij leven, staat voorop, maar hun ruilwaarde. Dat wil niet zeggen dat we in de markt geen aandacht hebben voor kwaliteit, maar dat de betekenis ervan bepaald wordt door partijen die andere (handels)belangen dragen dan het welzijn van de mens.

Met het Motiele huis willen we met deze traditie breken. We zetten de belevingswaarde voorop en gaan meer geld in stenen stoppen. We willen bouwen onder toezicht van de bewoners, de toekomstige eigenaren, niet de handel. Het geld is niet het doel, het is een middel en ons geluk is geen luxe, het is een recht!

Tot slot

We willen onze zienswijze en overtuiging dat we meer ‘bewegingsruimte’ moeten bieden binnen de gebouwde omgeving op twee manieren in de markt een plek geven. 

• Door ‘framewerken’ te ontwikkelen die flexibel zijn, die je kunt laten groeien en die je naar eigen inzicht kunt personaliseren (massa maatwerkproductie).
• Door mensen vakkennis en bewustzijn te bieden, een ‘toolbox’, op basis waarvan ze samen met hun architect een prachtig maatpak kunnen bouwen (keurmerk).

Wil je op de hoogte blijven van ons initiatief? Like dan onze pagina of stuur een berichtje naar info@motilist.nl met je naam en een korte omschrijving van de rede.